3 نماد، 1 زیور: النگو در نقش هویت، هنر و قدرت زنانه
النگو، این حلقه‌ی درخشان که قرن‌هاست زینت‌بخش دستان زنان در سراسر جهان است، تنها یک زیور ساده نیست، بلکه نمادی از فرهنگ، هویت، و گاه باورهای دیرینه است. از تمدن‌های کهن هند و مصر تا ایران باستان و جهان اسلام، النگو همواره همراه زنانی بوده که با صدا، رنگ و جلوه‌اش بخشی از داستان زندگی را روایت کرده‌اند. این قطعه‌ی ظریف و دایره‌وار، در عین سادگی، تاریخی پرفراز و نشیب دارد؛ تاریخی که در آن هنر، آیین، عشق و حتی اقتصاد در هم تنیده شده‌اند.
در این نوشتار، به سفری در دل تاریخ می‌رویم تا سرگذشت النگو را از دل خاک‌های تمدن‌های باستانی تا ویترین‌های زرگری امروز دنبال کنیم؛ مسیری که نشان می‌دهد چگونه یک زیور کوچک می‌تواند حامل معنایی بزرگ باشد.
تاریخچه‌ی النگو: از تمدن‌های کهن تا دوران معاصر
مفهوم النگو و ریشه‌ی واژه
النگو (که در زبان انگلیسی Bangle گفته می‌شود) نوعی دستبند حلقه‌ای شکل و معمولاً غیرقابل باز شدن است که به‌ویژه میان زنان محبوب است. واژه‌ی “النگو” در زبان فارسی، احتمالاً از زبان‌های هندی یا سانسکریت وارد شده و کاربرد آن در بسیاری از زبان‌های منطقه دیده می‌شود. النگوها معمولاً از فلزاتی چون طلا، نقره، برنز و گاهی نیز از مواد غیر فلزی مانند چوب، شیشه، پلاستیک یا عاج ساخته می‌شوند.
النگو در دوران باستان
تمدن هند باستان (هاراپا – ۲۶۰۰ قبل از میلاد)
یکی از قدیمی‌ترین شواهد النگو مربوط به تمدن دره‌ی سند در هند است. در حفاری‌های موهنجو-دارو مجسمه‌ای از یک دختر یافت شده که چندین النگو به دست دارد.
النگوها از صدف، سفال و فلز ساخته می‌شدند.
در فرهنگ هندی، النگو به نشانه‌ی ازدواج، زنانگی، ثروت و تقدس شناخته می‌شد.
مصر باستان
در مصر، النگو از طلا، نقره و سنگ‌های قیمتی ساخته می‌شد و بیشتر توسط طبقات بالا استفاده می‌شد.
نقش‌هایی از خدایان، سمبل‌های جادویی مثل “چشم هوروس” یا “عنخ” (نماد زندگی) روی النگوها دیده می‌شود.
هم مردان و هم زنان از النگو استفاده می‌کردند.
بین‌النهرین و ایران باستان
در تمدن‌های آشوری، بابلی و سپس ایران باستان، النگو با نقوش حیوانات مقدس، نقش‌های هندسی و نمادهای قدرت تزئین می‌شد.
در دوره هخامنشی، زنان اشرافی از النگوهای طلایی با سنگ‌های قیمتی استفاده می‌کردند.
در دوره ساسانی، النگوها گاهی به شکل مارپیچ یا دو سر حیوان بودند و استفاده‌ی تزئینی و نمادین داشتند.
النگو در دوران اسلامی و قرون میانی
با ظهور اسلام، استفاده از زیورآلات میان زنان ادامه یافت ولی با سبک‌های متفاوت.
النگو در این دوره معمولاً از طلا ساخته می‌شد و ساده‌تر از دوران باستان بود.
استفاده از خط عربی، نقوش گیاهی و هندسی بر روی النگوها رواج یافت.
در فرهنگ اسلامی، النگو هم جنبه‌ی زینتی داشت و هم به عنوان نوعی سرمایه‌ی خانوادگی ذخیره می‌شد.
النگو در دوران صفوی، قاجار و پهلوی در ایران
صفویان:
دوره‌ی شکوفایی هنرهای ظریف در ایران.
النگوهایی با طراحی‌های اسلیمی، گل و مرغ، و نگین‌کاری ساخته می‌شدند.
قاجار:
النگوهای حجیم و سنگین که در طبقه‌ی اشراف رواج داشت.
استفاده از النگو در بین عموم مردم نیز گسترده شد.
پهلوی:
ورود طراحی‌های غربی و مدرن به ایران.
استفاده از ماشین‌آلات در ساخت النگو باعث تنوع و تولید انبوه شد.
النگو در فرهنگ‌های مختلف جهان
ایران:
بخشی از جهیزیه عروس.
نمادی از زیبایی، زنانگی و سرمایه.
در ادبیات و ترانه‌های محلی، حضور پررنگ دارد.
هند:
نشانه‌ی ازدواج و باروری.
در مراسم عروسی، زنان ده‌ها النگو به دست دارند.
صدای النگو به عنوان صدای زندگی و خانه شناخته می‌شود.
پاکستان و افغانستان:
استفاده‌ی مذهبی و فرهنگی در مراسم‌ها.
النگوهای رنگی و شیشه‌ای در بین مردم رواج دارند.
النگو در دوران معاصر
امروزه النگوها در سبک‌های متنوع از سنتی تا مدرن ساخته می‌شوند.
استفاده از متریال‌های جدید مثل استیل، چوب، رزین و پلاستیک افزایش یافته است.
در بازارهای جهانی، النگو به عنوان یک زیور فَشِن (Fashion Jewelry) مورد توجه قرار گرفته است.
برخی برندهای جواهرسازی مانند Cartier و Tiffany نیز نسخه‌های لوکس و مدرن از النگو تولید می‌کنند.
النگو در تمدن‌های باستانی
النگو، یکی از قدیمی‌ترین زیورآلات بشر است که از هزاران سال پیش در میان تمدن‌های بزرگ بشری جایگاه ویژه‌ای داشته. این حلقه‌ی تزئینی نه‌تنها وسیله‌ای برای زیبایی، بلکه نشانه‌ای از قدرت، موقعیت اجتماعی، باورهای مذهبی و حتی محافظت جادویی بوده است. در ادامه، نقش و شکل النگو را در تمدن‌های باستانی مختلف بررسی می‌کنیم:
۱. تمدن هند باستان (تمدن دره سند – حدود ۲۶۰۰ تا ۱۹۰۰ قبل از میلاد)
محل: شهرهای موهنجو-دارو و هاراپا در پاکستان و هند امروزی.
شواهد: در حفاری‌ها، مجسمه‌ای از “دختر رقصنده” کشف شده که چند النگو بر بازوی چپ خود دارد.
جنس النگوها: صدف، سنگ صابون، سفال، فلزات نرم.
کارکرد: نماد زنانگی، تاهل، طبقه اجتماعی و زینت. زنان متأهل معمولاً النگو به دست داشتند.
میراث فرهنگی: در فرهنگ هند، النگو هنوز هم یکی از مهم‌ترین نمادهای ازدواج است.
۲. تمدن مصر باستان (حدود ۳۰۰۰ قبل از میلاد به بعد)
محل: دره نیل، از اقصر تا قاهره.
جنس النگوها: طلا، نقره، فیروزه، لاجورد، شیشه لعاب‌دار.
طراحی: اغلب دارای نمادهای مذهبی مانند:
عنخ (☥): نماد زندگی ابدی.
چشم هوروس: نماد محافظت و قدرت.
سوسک مقدس (Scarabs): نماد باززایی و محافظت.
کارکرد: زینتی، مذهبی، جادویی، و نشانه‌ی جایگاه اجتماعی.
برای چه کسانی؟ زنان و مردان طبقات بالای جامعه.
۳. تمدن بین‌النهرین (سومر، بابل، آشور – حدود ۳۰۰۰ تا ۵۰۰ قبل از میلاد)
محل: عراق امروزی، میان دجله و فرات.
جنس النگوها: طلا، نقره، برنز، مس.
نقوش متداول: حیوانات مقدس، مارها، خطوط هندسی و الهه‌های مادر.
کاربرد: زینتی، جادویی، گاهی به عنوان هدیه به خدایان در معابد.
یافته‌ها: در گورستان سلطنتی شهر “اور” النگوهایی از طلا و لاجورد کشف شده‌اند.
۴. تمدن ایران باستان
دوره ایلامی (قبل از هخامنشیان – ۳۰۰۰ تا ۶۰۰ قبل از میلاد)
آثار محدود اما نشانه‌هایی از استفاده از زیورآلات دیده می‌شود.
دوران هخامنشی (۵۵۰–۳۳۰ ق.م)
جنس النگوها: طلا، نقره، برنز.
طراحی: با سر حیوانات (شیر، گاو، عقاب)، نقوش گل نیلوفر و برجستگی‌های خاص.
شاهد تاریخی: در نقش‌برجسته‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی، زنان اشرافی با زیورآلات متعدد از جمله النگو دیده می‌شوند.
کارکرد: نماد اشرافیت، ثروت و قدرت.
دوران ساسانی (۲۲۴–۶۵۱ میلادی)
طراحی پیشرفته‌تر: استفاده از هنر گچ‌بری، سنگ‌تراشی و فلزکاری در طراحی النگو.
مضامین رایج: گل، حیوانات، اسطوره‌ها و باورهای دینی زرتشتی.
۵. یونان و روم باستان
یونان:
النگوهایی با طراحی مارپیچ، الهام گرفته از اسطوره‌ها و خدایان.
فلزات باارزش و حکاکی‌های ظریف.
روم:
در روم النگو اغلب هدیه‌ای عاشقانه بود.
در مواردی نماد وفاداری یا محافظت در برابر چشم‌زخم محسوب می‌شد.
تحولات طراحی النگو در ایران، بازتابی روشن از تغییرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و هنری در طول تاریخ کشور است. از ظرافت و معنویت دوران صفوی تا تجمل‌گرایی قاجار و سپس مدرنیته و تنوع در عصر پهلوی، النگو همیشه جایگاهی پایدار در زندگی زنان ایرانی داشته است.
در دوران صفوی، النگوها نمادی از هنر ایرانی، زیبایی کلاسیک و تزیینات الهام‌گرفته از طبیعت و مذهب بودند.
در دوره قاجار، این زیورآلات به ابزاری برای نمایش قدرت مالی، اشرافیت و ثروت تبدیل شدند و طراحی‌ها پُرکار و سنگین‌تر شدند.
در دوره پهلوی، با ورود مدرنیته و صنعت، النگو از یک نماد سنتی تبدیل به ابزاری برای مد، سلیقه شخصی و تنوع فرهنگی شد، که در میان تمام طبقات اجتماعی رواج یافت.
این تحولات نشان می‌دهند که النگو نه‌تنها یک وسیله زینتی، بلکه بخشی از هویت زنانه و روایت‌گر تاریخ اجتماعی ایران است.
داریا جواهر دوریس,جواهری که باشما میدرخشد.
